ص:2

اهمیت نماز جمعه و آداب آن از دیدگاه امام علی علیه السلام

مفید فیاضی

ص:3

ص:4

تصویر

ص:6

از آنجا که، سال 1379 با عید غدیر خم آغاز شد و با عید غدیرخم دیگری به پایان رسید؛ این واقعه شیرین را با هوشمندی خاص، غنیمت دانسته و آن را به عنوان «سال امام علی علیه السلام» نام گذاری کردند و در حالی که ملّت مسلمان ایران مفتخر به مذهب تشیّع علوی و تحت حاکمیت نظامی قرار دارند که پس از قرون و اعصار، بر مبنای «ولایت» استوار شده است بسیار ضروری است که مردم، با شخصیّت والای امام علی علیه السلام بیشتر آشنا شده، و تلاش نمایند تا معرفت بیشتری نسبت به ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی و حکومتی آن حضرت پیدا کنند تا مهم ترین نیاز جامعه بشری را که داشتن الگوی کامل انسان است بر بشریت امروز ارائه دهند.

امّا اوّلین سؤال که به ذهن می آید این است که آیا شناختن شخصیتی که بعد از رسول خداصلی الله علیه وآله نظیری برای او وجود ندارد امکان پذیر است؟ یا به بیان خود آن حضرت که در خطبه سوم نهج البلاغه فرمود: «ولایَرقی إِلیَّ الطیر»؛(1) کسی را توان شناخت تمام ابعاد وجودی آن حضرت نیست.

پس چگونه می توان به عمق شخصیت او پی برد؟

در پاسخ باید گفت:

آب دریا را اگر نتوان کشید

هم به قدر تشنگی باید چشید

درست است که انسان های عادی نمی توانند به عظمت وجودی حضرت علی علیه السلام دسترسی کامل پیدا کنند؛ امّا این امر مانع آن نخواهد

ص:8

شد که صاحبان فکر و اندیشه و شخصیت های اهل قلم و هنر، و صاحبان سیاست و حکمت، و والیان حکومت و قدرت، تلاشی میسور را صرف این معسور نکنند، که گفته اند: «المعسور بِقَدر المیسور».

کار دشوار را باید به اندازه امکان انجام داد تا بشر محتاج، برای همیشه از این گنج بی پایان الهی و از این سرچشمه زلال معنوی دور نماند؛ بلکه همواره باید تلاش کنیم تا در حدّ توان و استعداد خود، جرعه هایی از زمزم زلال و صاف خدایی که همچون چشمه حیات بخش است(1) بنوشیم و کام جان بشریت را از این آب طهور سیراب سازیم.

به لطف الهی، زندگی سراسر افتخار آن حضرت، از آغاز ولادت در کعبه تا شهادت در مسجد کوفه، در حافظه تاریخ ثبت و در اسناد قابل دسترس، ضبط است. از دوران کودکی که در کنار رسول خداصلی الله علیه وآله جای گرفت تا آغاز بعثت و در دوران هجرت و تشکیل حکومت در مدینه و در سال های سخت غرابت امامت، تا دوران تلاش و جهاد برای اجرای عدالت و ارائه الگوی حکومت، همگی در تاریخ مسطور و مدوّن و در دسترس اهل نظر قرار دارد. از آنجا که دشمنان کمر به محو و تحریف شخصیت او بسته بودند لذا از هیچ تلاش و کوششی در این زمینه کوتاهی نکردند؛ امّا نتوانستند خورشید عالمتاب الهی علی علیه السلام را در پرده اوهام خود و در پس ابرهای تیره تهمت و دروغ پنهان سازند که امروز حتی دانشمندان غیر اسلامی افتخار آشنایی با ابر مرد تاریخ بشری را پیدا کرده و آثار قابل:

ص:9

تقدیری از خود در مورد ایشان به جای گذاشته اند.

امّا سؤالی که مطرح است این است که راه شناخت امیرالمؤمنین علیه السلام کدام است؟

تَرَنّمتْ بفصیح القَوْلِ وَاعْتَذَرَتْ

إِنّ الهَدایا علی مقدار مُهْدِیها(1)

هدف این است که در حدّ توان با تکیه بر کلام امام علی علیه السلام به اهمیّت نماز جمعه و آداب و ضرورت های آن آشنا شویم و به ارزش آن بیش از پیش پی ببریم و از دیدگاه امام المصلّین، سیّد الوصیین، امیرالمؤمنین علی علیه السلام درباره نماز سیاسی - عبادی جمعه آگاهی بیشتری پیدا کنیم. ان شاء اللَّه.

مفید فیاضی

امام جمعه شهرستان نور

ص:11

ص:12

بسم اللَّه الرحمن الرحیم

از بیان امیر بیان علیه السلام، منقول از «اصبغ بن نباته» که از بهترین یاران و نزدیک ترین دوستان حضرت علی علیه السلام بود، می توان دریافت که جمعه از جایگاه رفیعی در نزد آن حضرت برخوردار بوده است.

عن اصبغ بن نباته: قال علی علیه السلام: «لَیْلَةُ الْجُمْعَةِ لیلة غرّآءُ وَیَومُها یَوْمٌ أَزْهَرُ، وَمَنْ ماتَ لَیْلَةَ الجُمعَةِ کُتِبَ لَهُ برائةٌ مِنْ ضغطةِ القبرِ ومن مات یَوْمَ الجُمْعةِ کُتِبَ لَهُ برائَةٌ من النّار»؛(1) «شب جمعه با شرافت ترین شب ها و روز جمعه شکوفاترین روز هاست و کسی که در شب جمعه از دنیا برود از فشار قبر در امان است و کسی که در روز جمعه بمیرد از آتش جهنّم آزاد است».

امیرالمؤمنین علیه السلام جایگاه جمعه را در سخن دیگری این گونه توصیف فرموده است:

عن امیرالمؤمنین علیه السلام: انه قال: «إنّ اللَّه اختارَ الجمعةَ فَجَعَلَ یومَها عیداً وَاختارَ لَیْلَها فجعلها مِثلَها، و انَّ من فضلها ان لا یُسئلَ اللَّهُ عزّوجلّ یومَ الجمعةِ حاجةً إلّا استجِیبَ لَهُ واِنْ اِستَحقَّ قومٌ عِقاباً فصادفوا یوم الجمعة وَلَیْلَتها صُرِفَ عنهُم ذلک ولَمْ یَبْقَ شی ءٌ ممّا احکمه اللَّه و فصّله إِلّا اَبْرَمَهُ فِی لیلةِ

ص:14

الجمعة، فلیلةٌ الجمعة لیلةٌ غرّآءُ و یومُ الجمعةِ یَومٌ أزهَرُ»؛(1) «امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: خداوند شب و روز جمعه را برگزید و آنان را عید گردانید؛ از جمله فضیلت های شب و روز جمعه آن است که، هیچ حاجتی در روز جمعه از خداوند درخواست نمی شود مگر آن که برآورده شود و اگر گروهی مستحق عقوبت باشند و زمان عقوبت آنان با شب یا روز جمعه مصادف شود، خداوند آن عقوبت را از آنان بر می دارد و هیچ قضا و قدر الهی نیست مگر این که در شب جمعه قطعی می شود، شب جمعه در بین شب ها با شرافت ترین و روز جمعه هم درخشان ترین روز هاست».

اهمیّت جمعه را از شرح بیان امام علی علیه السلام و از سؤال و جواب شخصی که با رسول خداصلی الله علیه وآله مطرح فرمود، می توان فهمید.

علی علیه السلام فرمود: ما با رسول خداصلی الله علیه وآله بودیم که مردی آمد و گفت: یا رسول اللَّه! پدر و مادرم فدایت باد! به من خبر ده از این که روز یکشنبه چرا روز یکشنبه نامیده شد و به همین ترتیب همه ایّام را پرسید تا به روز جمعه رسید، سپس گفت: پدر و مادرم فدایت باد! مرا از فضیلت روز جمعه باخبر کن.

رسول خداصلی الله علیه وآله گریست و فرمود: از فضیلت روز جمعه پرسیدی؟ گفت: آری. فرمود: فرشتگان در آسمان آن را روز «مزید» و فراوانی نامیدند. روز جمعه، روزی است که خدا آدم علیه السلام را آفرید و در او روح دمید و در روز جمعه خداوند آدم علیه السلام را به بهشت ساکن کرد و در روز جمعه فرشتگان بر آدم علیه السلام سجده کردند و روزی است که خداوند آدم و حوّا علیهما السلام را گرد آورده

ص:15

است و روز جمعه روزی است که خداوند به آتش گفت: ای آتش! بر ابراهیم سرد و سلامت باش.

خداوند در روز جمعه دعای یعقوب علیه السلام را برآورده و ترک اولای آدم را بخشیده است و خداوند در این روز بلا و گرفتاری حضرت ایّوب را برطرف نمود و به حضرت ابراهیم فدایی عظیم داده است و در روز جمعه خداوند آسمان و زمین و آنچه در آن هاست را آفرید و بالاخره روز جمعه روزی است که از شدّت هول و هراس قیامت کاسته می شود.(1)

در روز جمعه (به خاطر این که جمعیت های مؤمن در صفوف به هم فشرده در نماز جمعه حضور پیدا می کنند) از نظر امیرالمؤمنین علیه السلام این گونه توصیف شده که روز جمال و شکوه است.

ص:16

بحث درباره برپایی نماز جمعه از دیدگاه آن حضرت، در قالب چند مطلب مطرح می شود:

و حکومت بودند، نتوانستند نماز جمعه را برپا نمایند، از این رو به محض اینکه در آستانه ورود به شهر مدینه قرار گرفتند اوّلین اقدام آن حضرت اقامه نماز جمعه بود.

امام راحل عظیم الشأن نیز با تأسّی از رسول خداصلی الله علیه وآله پس از تشکیل حکومت و تثبیت پایه ها و ارکان نظام اسلامی، در همان ابتدا مرحوم حضرت آیت اللَّه طالقانی رحمه الله را به امامت جمعه تهران منصوب و به تدریج در سراسر کشور پهناور ایران این سنّت محمدی صلی الله علیه وآله را احیا نمودند.

از نظر امام علی علیه السلام ضرورت تشکیل نماز جمعه به اندازه ای است که فرمود: «العشیرةُ إِذا کانَ علیهِمْ امیرٌ یُقِیمُ الحدودَ عَلَیهِم فقد وجَبَ علیهم الجمعةٌ وَالتشریق»؛(1) «هرگاه طایفه ای امیری داشته باشند که بر ایشان اجرای حدود کند نماز جمعه و رفتن به منی در ایام تشریق بر آن ها واجب است».

قال علی علیه السلام: «لایَصِّحُ (لایصلح) الحُکمُ ولا الحدود ولا الجمعة إلّا بإمامٍ»؛(2) «امام زین العابدین از جدّ بزرگوارش حضرت علی علیه السلام نقل فرمود که قضاوت و اجرای حدود و اقامه نماز جمعه از شؤونات امام و به اذان او صحیح است».

بنابراین از دیدگاه امام علی علیه السلام صحّت و مشروعیت نماز جمعه به وجود امام عادل است.

در کتاب سلیم بن قیس که اولین کتاب در عصر امام علی علیه السلام و مورد تأیید ائمه علیهم السلام است، آمده است: قال علی علیه السلام: الواجبُ فِی حُکم اللَّه وَحُکم

ص:19

الإِسلام علی المُسلمینَ بعدَ ما یموتُ امامُهُم أو یُقْتَلُ ضالاً کان أَوْ مهتدیاً، أَنْ لا یعمَلوا عملاً ولایُقَدِّموا یداً ولا رِجْلاً قَبْلَ أَنْ یَخْتاروا لاَنْفُسِهِم اماماً عفیفاً، عالماً ورعاً، عارفاً بالقضاء والسّنةِ یَجْبِی فَیئهمُ و یُقیمُ حجَّهم وَجُمَعَهُم وَیَجبِی صَدقاتِهمْ؛(1) یعنی در حکم خدا و اسلام، بر مسلمین واجب است که هرگاه پیشوای شان بمیرد یا کشته شود، چه گمراه باشد یا هدایت یافته، برای هیچ کاری گامی برنداشته و دست پیش نکشند مگر آنکه اوّل برای خود، رهبری پاکدامن، دانا، با تقوا و آگاه به قضاوت و دین انتخاب کنند تا او مالیات ها را جمع آوری نموده، حج و نماز جمعه را برپا کند و صدقات (زکات) آنان را گرد آورد.

حکومت اسلامی، نظامی است که ایجاد و بقای آن به حضور امّت اسلامی و پشتیبانی آنان بستگی دارد.

حضرت علی علیه السلام می فرمایند: لولا حضور الحاضر وقیام الحجة بوجود الناصر؛(2) اگر مردم به صحنه نمی آمدند و بدین وسیله حجت اقامه نمی شد حکومت را در این شرایط نمی پذیرفتم (زیرا توفیقی حاصل نمی شود). و استمرار حضور امّت اسلامی به ولایت پذیری و نیز به کمک نماز جمعه است که دوام حضور عمومی را تضمین می نماید، همان طور که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شاهد صدق این مدّعا هستیم.

دشمنان انقلاب اسلامی به قصد براندازی نظام، تخریب عقیده به ولایت و به قصد برهم زدن جماعت جمعه، تلاش های مذبوحانه زیادی

ص:20

کرده اند؛ از جمله: شهادت شهدای محراب و ترور ائمّه جمعه و انفجار در مراسم نماز جمعه، شاهد این ادّعاست، ولی به لطف الهی این توطئه ها به جایی نرسیده است.

همان طور که اقامه نماز جمعه و نصب ائمّه جمعه به عهده حاکم اسلامی است، حضور اعضاء حکومت در نماز جمعه از حضور امّت ضروری تر و مهم تر می باشد. کرسی خطابه جمعه، زبان متقابل امام و امّت است. امام جمعه، منصوب امام و حاکم عادل است، چنانچه از یک طرف سخنگوی اصل نظامی اسلامی است که مبتنی بر ولایت است و از طرف دیگر منعکس کننده نظرات و پیشنهادات و نیازمندی های امّت اسلامی و ولایت مدار است و با داشتن شرایط منتقد و ناصح، امین دولت و ملت می باشد.

پیشوا و رهبر تان مخالفت کنید، نابود می شوید: 1 - نماز جمعه 2 - جهاد در راه خدا با دشمنانتان 3 - مناسک حج».

روز پنجشنبه داروی ضعف آور نخورد. پرسیدند: چرا ای امیرالمؤمنین؟! فرمود: برای این که مبادا ضعف به او دست بدهد که نتواند روز جمعه به نماز جمعه برود».

آن حضرت ترک نماز جمعه را بدون عذر برای هیچ مردی روا نمی دانست و ترک نماز جمعه را در سه هفته پی در پی موجب نفاق می دانست.

امام علی علیه السلام فرمود: «مَنْ ترک الجُمْعَة ثَلاثاً متتابَعَةً لِغَیْرِ عِلَّةٍ کُتِبَ منافقاً»؛(1) «یعنی هر کسی بدون عذری سه هفته پی در پی نماز جمعه را ترک کند، در شأن او نوشته می شود که منافق است».

الحبس فی دَینٍ أوْ تُهمَةِ إِلَی الجُمُعةِ فَیَشهَدونها وَیُضَمِنُهُمُ الأولیاءُ حتی یَرُدونّهم.

وَبِهذا الإِسناد: اَنَّ علیاًعلیه السلام کان یُخْرجُ الفُسّاقَ إلی الجمعةِ وَکان یأمُرُ بالتضییقِ علیهم»؛(1)

حضرت علی علیه السلام همیشه کسانی را که به واسطه بدهکاری یا تهمت، در زندان بودند، روز جمعه برای شرکت در نماز جمعه از زندان خارج می ساخت و آن ها را به نماز جمعه می آورد و اولیائشان ضامن می شدند که آنان را به زندان بازگردانند.

و نیز به همین سند روایتی نقل شده که آن حضرت تبهکاران را برای شرکت در نماز جمعه از زندان خارج می ساخت و دستور می داد نسبت به آنان سختگیری نمایند.

َهْواً انفَضُّوا إِلَیْها وَتَرَکُوکَ قَآئِماً»؛(1) «و هنگامی که تجارت و یا لهو را دیدند، تو را (ای رسول خدا) در حال خواندن خطبه ترک کردند»؛ فرمود: در یک روز جمعه دحیه کلبی از شام به مدینه وارد شد و برای اعلام به مردم، برای فروش کالای تجاری خود بر طبل کوبید، همه کسانی که در نماز جمعه بودند پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله را در حال خطبه خواندن ترک کردند به جز چند نفر که عبارت بودند از: علی، حسن، حسین، فاطمه علیهم السلام سلمان فارسی، ابوذر، مقداد و صهیب رومی. رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: خداوند در این حال به مسجد نگاه کرد و اگر این گروه در نماز جمعه باقی نمی ماندند خداوند مدینه را با اهل آن فرو می برد و از آسمان بر این مردم همانند عذاب قوم لوط، سنگ آسمانی می بارید.

حضور حضرت زهراعلیها السلام نشانه ای روشن بر اهمّیت نماز جمعه

از روایت فوق می فهمیم که حضور اهل بیت رسول اللَّه صلی الله علیه وآله از جمله حضرت فاطمه علیها السلام دال بر اهمیّت حضور زنان در آن است و پیامش برای شیعیان این است که سعی کنید با تمام اعضای خانواده در نماز جمعه حاضر شوید.

در بیان دیگری از حضرت علی علیه السلام در جواز حضور زنان در نماز جمعه و جایگزینی آن به جای نماز ظهر آنان، وارد شده است:

«عن علی علیه السلام اَنّه قال: إذا شهدوا المرئة والعبد الجمعة اَجْزَأتْ عنهما من

ص:25

صلاة الظهر»؛(1) «هنگامی که زن و غلام در نماز جمعه شرکت نمایند به جای نماز ظهر آنان محسوب می شود».

مطالب مربوط به آداب برگزاری و حضور در نماز جمعه را می توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اوّل مربوط به امامت جمعه است و دسته دوم مربوط به شرکت کنندگان در نماز جمعه.

خود نشان بدهد و عملاً اولین درس تربیتی را به شرکت کنندگان نماز جمعه تعلیم دهد؛ چنان که می فرماید: «انّه کان إِذا سَعَد المنبر سَلّمَ علی الناس»؛(1) «پیامبرصلی الله علیه وآله هرگاه بر منبر خطبه قرار می گرفت به مردم سلام می کرد».

و در جای دیگری آمده است که مولی الموحدین زمانی که قصد ایراد خطبه می کرد این امر را به عنوان سنّت تلقی می نمود.

در جای دیگر می فرماید: «انه قال: من السنة إِذا صَعَد الامامُ الْمَنبر أَنْ یُسَلِّمَ إِذا اَسْتَقْبَلَ النّاسَ»؛ «از سنّت است که امام وقتی بر روی منبر رفت و رو به روی مردم قرار گرفت، بر مردم سلام و تحیّت بفرستد».

به نماز جمعه می آیند سه گروهند:

1 - کسانی که برای کار لغو و قصد بیهوده و خودنمایی به نماز جمعه می آیند که هیچ ثوابی برای آن ها منظور نمی شود. 2 - کسانی که در حال خطبه خواندن امام به نماز جمعه می آیند، خداوند اگر خواست، ثواب نماز جمعه را عطا می کند و اگر نخواست ثوابی به آن ها نمی دهد. 3 - امّا گروه سوم کسانی هستند که جلوتر از ورود امام به محل نماز جمعه می آیند و اگر چیزی از (نماز یا دعا) از او قضاء شده است، قضای آن را انجام می دهد، سپس با سکوت و آرامش در جای خود می نشیند تا امام جمعه بیاید. این نماز جمعه کفّاره همه گناهانی خواهد بود که از آن روز تا هفته آینده به اضافه سه روز دیگر از او سرزند؛ زیرا آیه قرآن می فرماید: «هر کسی که کار نیکی انجام داد خداوند ده برابر آن را به او عطا خواهد کرد»؛ یعنی در ازای یک روز نماز جمعه، خداوند گناهان ده روز او را می بخشد.

نمازگزاران قرار گیرد. بنابراین شرکت کنندگان در نماز جمعه باید از جهت نشستن، رعایت قبله را نموده و به خاطر تکیه بر دیوار دادن به هنگام خطبه جهت خود را از قبله تغییر ندهند تا از فضیلت نماز آنان کاسته نگردد و به اجر و پاداش کامل دست یابند. ان شاء اللَّه.

بداند، تا جایی که اصبغ بن نباته از آن حضرت نقل نمود که:

«إِذا قال الرجل یومَ الجمعة صَهْ فَلا صَلاةَ لَه؛ یعنی اگر روز جمعه نمازگزار در حال خطبه امام به دیگری بگوید: سکوت کن! نماز او نیز بی ارزش می شود. بنابراین باید در حال خطبه کاملاً سکوت نمود تا فضیلت نماز حفظ گردد.

در بیان دیگری امام علی علیه السلام فرمود:

یَسْتَقْبِلُ الناسُ الامامَ عند الخطبه بوجوههم وَیُصْغون إِلَیْهِ؛(1) یعنی مردم باید به هنگام خطبه خواندن امام جمعه، رو به روی او باشند و به خطبه های او گوش بدهند. علّت تأکید برای گوش دادن خطبه، این است که خطبه به جای دو رکعت نماز محسوب می شود و امام جمعه می بایست با زبان فصیح و بیان روشن، امور دینی و اعتقادی و اخلاقی و نیز مسائل مهم سیاسی را که دانستن آن بر همگان ضروری است بیان کند و مردم را در جریان امور قرار دهد.

ص:33

ص:34

با توجّه به مفاهیم احادیث منقول از آن حضرت که جلوتر به آن اشاره شد، امامت جمعه، یک منصب حکومتی است و از وظایف مهم حاکم اسلامی برپایی نماز جمعه است و مردم نیز وظیفه دارند در این امر از حاکم اسلامی تبعیّت داشته باشند و نیز اقامه نماز جمعه در تمام قلمرو حکومت اسلامی مورد توجّه است، بر همین اساس است که امامان جمعه در هر نقطه از کشور اسلامی باید منصوب از ناحیه ولی امر مسلمین باشند. همین نکته دلیلی روشن بر اهمیّت جایگاه امامت جمعه است و بدیهی است که باید نقش مهم و مؤثری در قلمرو امامت خود ایفا کنند و در تمام زمینه ها، هدایت و ارشاد و نظارت را به عهده داشته باشند.

اصولاً شیوه اقامه نماز جماعت و جمعه امر مهمی است که امیرالمؤمنین علیه السلام در عهدنامه خود به مالک اشتر، آداب امامت جمعه و جماعت را در کنار وظایف مهم دیگر حکومت به او متذکر می شود و می فرماید: «إِذا قُمْتَ فِی صَلاتِک للناس فلا تکونن منفّراً»؛(1) چون با مردم به نماز جماعت می ایستی چنان نماز مگزار که مردم را برهانی.

و در جای دیگر می فرماید: هنگامی که به دستور رسول خداصلی الله علیه وآله عازم برای یمن بودم از آن حضرت شیوه امامت و اقامه نماز را پرسیدم.

ص:36

یعنی شرط توفیق، علاوه بر خوش اخلاقی، نرمش، گذشت، خیرخواهی، همفکری و مشورت با مردم است که مردم امام خود را از خود و خیرخواه خود بدانند و در نتیجه موجب اطاعت و همکاری آنان خواهد شد.

در عهدنامه امام علی علیه السلام به مالک اشتر، چند نکته قابل توجّه است که رعایت حال ضعفا و محرومین باید در دستور کار باشد و نیز رفتار امام جمعه و جماعت؛ چه در مقام نماز و چه در مقامات دیگرش، شرط موفقیّت اوست و نیز عملکرد رفتار او نباید موجب نفرت و انزجار مردم باشد و همچنین امام علی علیه السلام می فرمایند:

«وإِذا قُمْتَ فِی صلاتِکَ بالنّاسِ فلا تکونَنَّ مُنَفِّراً، ولا مُضَیّعاً فإِنّ فِی النّاس من بِه الْعِلّةٌ وَلَهُ الحاجةٌ»؛(1) «هنگامی که برای مردم نماز اقامه می کنی نفرت آور و تضییع کننده نباشد؛ زیرا در میان مردم کسانی هستند که بیمارند یا کار فوری دارند و باید رعایت حال آن ها را نمود».

پس خطبه های نماز جمعه باید اوّلاً کوتاه، ثانیاً جذّاب و جالب و مطالب آن به روز و مورد نیاز مردم باشد.

شرط دیگر توفیق این است که همان طور که حاکم اسلامی و ولی امر مسلمین، امام جمعه را نصب می کند او را مورد حمایت نیز قرار بدهد، به خصوص چون این منصب یک منصب حکومتی است، بر عهده دولت اسلامی است که نیازهای این نهاد مهم ولایتی را برطرف نماید تا

ص:38

پاسخگوی درخواست های به حقّ مردم باشد و امکانات انجام وظیفه محوله را در اختیار او قرار دهد، پس همکاری کارگزاران نظام با امام جمعه شرط لازم موفقیت است.

در پایان نوشته برای حُسن ختام و ارشاد و هدایت تام خطبه ای از خطبه های نماز جمعه امیرالمؤمنین علی علیه السلام را ذکر می نماییم تا ان شاءاللَّه همه ما از برکات و فیوضات کلام مولی الموحدین علیه السلام برخوردار گردیم.

فتزوّدوا رحمکم اللَّهُ الیَومَ لیومِ المماتِ، واحذروا ألیمَ هَولِ البیاتِ فانَّ عقابَ اللَّهِ عظیمٌ، وعَذَابَهُ ألیمٌ، نارٌ تَلْهَّبُ ونَفسٌ تعذّبُ وشرابٌ من صدیدٍ ومقامِعُ من حدیدٍ، أعاذَنا اللَّه وایّاکم من النارِ، ورزقَنَا اللَّه وایّاکم مرافقة الابرارِ وغَفَر لنا ولکُم جمیعاً إِنّه هُو الغفور الرّحیم.

إنَّ احسَنَ الحدیث وَاَبلَغَ الموعظَةِ کتابُ اللَّه.

«ثمّ تَعَوَذَّ باللَّهِ وَقَرَأ سورةَ العصرِ» ثمّ قال:

و جَعَلَنا اللَّهُ وایّاکُم مِمَّن تَسَعَهُمْ رَحمتُهُ وَیَشْمَلُهُم عَفوُهُ وَرَعْفَتُهُ، واستغفِرُ اللَّه لی ولَکُم.

«ثمّ جَلَسَ یسیراً»، ثمّ قامَ و قال:

اَلْحَمُدُللَّه الّذِی دنا فی علّوِهِ، وعلا فِی دُنُوّهِ، وتواضَعَ کلُّ شی ءٍ لِجَلالِهِ واستَسلَمَ کُلُّ شی ءٍ لِعِزَّتِهِ، وخَضَع کُلُ شی ء لِقُدرتِهِ، أَحْمَدهُ مقصّراً عن کُنْهِ شُکْرِهِ، وَأوْمنُ بِهِ اذعاناً لربوبیّته، واستَعینُهُ طالباً لِعِصَمِته، واتوکّل علیهِ مفوّضاً إِلیه، واشهد أنْ لا اله الّا اللَّه وحدهُ لا شریکَ لَهُ، إِلهاً واحداً احداً، فرداً، صمداً، وتراً، لم یتّخذْ صاحبةً ولا وَلَداً وأَشْهد اَنّ محمداً عبدُهُ المصطفی ورسولُهُ المجتبی وامینُهُ المرتضی، اَرْسَلَهُ بِالحَقِّ بشیراً ونذیراً، وداعیاً الیه وسراجاً منیراً فَبَلّغَ رسالتَهُ، وادّی الأمانَةَ، وَنَصَحَ الأمَةَ، و عَبَدَ اللَّهَ حتّی اَتاهُ الیَقینُ، صلّی اللَّه علیه وآله فی الاوّلین وصلّی اللَّه علیه وآله فی الاخرین وصلّی اللَّه علیه وآله یومَ الدّین.

اوصیکم عباداللَّه بتَقوَی اللَّه والعملِ بطاعِتْه، واجتنابِ مَعْصیتهِ فإِنّه مَنْ یُطِعِ اللَّهَ و رسولَهُ فقد فاز فوزاً عظیماً، ومن یعصِ اللَّه ورسولَهُ فقد ضلّ ضلالاً

ص:40

بعیداً وَخَسِرَ خُسراناً مبیناً «انّ اللَّه وملائکَتهُ یُصلّونَ علی النبی یا ایّها الذّیِن آمنوا صلّوا علیه و سلّموا تسلیماً» اللّهمّ صلّ علی محمّد عبدک ورسولک، افضل صلواتک علی انبیائک واولیائک.(1)

هیچ دیوار و مانعی جلوی آن را نمی گیرد، و برای شما هیچ گریزی از آن نیست، همانا مرگ روزی بر شما وارد و بر شما نازل خواهد شد، اگرچه ظاهراً اجل تأخیر بیفتد و مهلت زیستن در دنیا به درازا بکشد؛ ولی بالاخره مرگ شما به زودی فرا خواهد رسید، پس هر کسی که آماده مرگ باشد کامروا خواهد شد و مرگ او به او آسیبی نخواهد رسانید، امروز برای روز مردن تان زاد و توشه فراهم کنید، خداوند شما را رحمت کند و از دردناکی و وحشت شب مرگ برحذر باشید، چراکه عقوبت خداوند، عظیم است و عذابش دردناک و آتش جهنم شعله ور و جان در عذاب است و نوشیدنی گناهکاران از چرک و خون و ضربتی از گرز آهنین برای آن هاست.

خداوند همه ما را از آتش جهنم نگاهدار باشد، و رفاقت با نیکان را روزی ما گرداند. خداوند همه ما و شما را بیامرزد، همانا او آمرزنده و مهربان است، همانا بهترین خبر و عالی ترین موعظه و پند، قرآن است.

آن گاه فرمود: اعوذ باللَّه و پس از آن سوره والعصر را قرائت کرد.

سپس فرمود: خداوند ما و شما را تحت پوشش رحمت واسعه خود قرار دهد و مشمول رحمت و عفو خود گرداند، و برای خود و شما از خداوند آمرزش طلب می نمایم.

آن گاه کمی نشست و پس از آن به پا خاست و خطبه دوم را چنین ایراد کرد:

ستایش خدایی را که در عین بلند مرتبگی، به ما نزدیک و در عین نزدیکی به ما، در عالی ترین مراتب است و همه چیز در برابر عظمت او فروتن و تسلیم عزت و اقتدار اویند و همه چیز در برابر قدرت او خاضع اند و در عین این که اقرار دارم که در ادای حقّ شکر او قادر نیستم، با ایمان به پروردگاری او شهادت می دهم که جز او

ص:42

خدایی نیست و همتایی ندارد، و او احد و واحد و تنها و بی نیاز است و در درون ذات خود یکتا و در بیرون ذات خود بی همتا است، همسر و فرزندی ندارد.

شهادت می دهم که محمّدصلی الله علیه وآله بنده برگزیده و فرستاده مخصوص اوست و امین و مورد رضایت و خشنودی اش می باشد، که او را به حقّ بر بشریت مژده دهنده و بیم دهنده مبعوث کرد، که مردم را به سوی خدا بخواند و چراغ فروزان راه خداجویان است، و او نیز به خوبی رسالت خود را ابلاغ نمود و امانت پیامبری را ادا نموده است و امّت را نصیحت کرد و تا لحظه وفات، خدا را پرستش نمود. پس از آغاز و انجام، درود و سلام بر او و خاندان او باد و تا روز قیامت بر او و اهل بیت او درود باد.

بندگان خدا! شما را به تقوای الهی سفارش و به اطاعت خداوند و ترک معصیت توصیه می نمایم؛ زیرا هر کس از خدا و رسولش اطاعت کند کامیاب می شود، و هر کس که از خدا و رسولش سرپیچی کند، گمراهی سخت و زیانکاری آشکار نصیب او خواهد شد.

آن گاه این آیه را قرائت کرد: (همانا خداوند و فرشتگانش، بر پیامبر درود می فرستند، ای کسانی که ایمان آوردید شما هم بر او درود و سلام بفرستید).

خدایا بر محمّدصلی الله علیه وآله بنده و فرستاده ات درود بفرست، بهترین درود هایی که بر پیام آوران و اولیای خود فرستادی.

در پایان از ذات اقدس ربوبی مسئلت دارم که این ناقابل را که به قدر فهم ناقص خود از آیات و احادیث دریافتم و تقدیم حضور نمودم با احسان و کرم خود قبول نماید. در قدم هایی که در این سال ها در جمع بهترین بندگان خدا در روز جمعه و نماز جمعه برداشته ام به فضل خود

ص:43

بپذیرد و ما را به خاطر خلل و نقص در آن مؤاخذه نفرماید، و با فضل و احسان خود ما را مورد عنایت خود قرار دهد و این مختصر را منظور نظر اولین شهید محراب مولای متقیان امیرمؤمنان علیه السلام بگرداند و قلب نورانی امام عصر - عجل اللَّه فرجه - را از ما راضی فرماید.

بمنّه وفضله والسلام علیکم ورحمة اللَّه وبرکاته.

ص:44